ABD Başkanı Dorald Trump, beş milyon dolara mal olacak bir “altın kart” vize programını yürürlüğe sokma planlarını duyurdu. Altın kart, varlıklı yabancılara daimi oturum ve vatandaşlığa giden bir yol sunuyor.

Trump, Salı günü Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada “Varlıklı ve başarılı olacaklar. Çok fazla para harcayacaklar, çok fazla vergi ödeyecekler ve çok sayıda kişiye istihdam sağlayacaklar. Çok başarılı olacağını düşünüyoruz” dedi.

ABD Ticaret Bakanı Howard Lutnick, “altın kart” uygulamasının şu anda yabancı yatırımcılara vize sağlayan EB-5 yatırımcı vizesi programının yerini alacağını söyledi.

Trump ne öneriyor?

Trump, yeni vize programı için herhangi bir istihdam yaratma şartından söz etmedi. “Paralı insanlar olacak” dedi.

EB-5 vizesi sayısı sınırlı. Trump ise federal yönetimin açığı kapatmak için 10 milyon dolayında “altın kart” satabileceğini söyledi ve “Harika olacak, belki de müthiş olacak” dedi.

Başkan Trump “İnsanlara vatandaşlık için bir yol olacak. Asıl olarak varlıklı ve müthiş yetenekli insanlar. Varlıklı insanlar bu yeteneklerin gelmesi için para ödeyecek. Şirketler insanların gelebilmesi için para ödeyecek ve ülkede uzun, uzun vadeli bir statüleri olacak” diye konuştu.

Trump, gazeteciler zengin Rusların da bu altın kartı alıp alamayacağı sorulduğunda “Evet, büyük olasılıkla. Çok iyi insanlar olan bazı Rus oligarkları tanıyorum” yanıtını verdi.

Ancak Lutnick, “harika, dünya kapsamında küresel vatandaşlar” olmalarını sağlamak için tüm başvuranların kapsamlı bir taramadan geçirileceğini belirtti.

Altın kart vizesi sahiplerinin vatandaşlık için ne kadar bekleyecekleri de net değil. Yeşil kart sahiplerinin ve şu anda EB-5 vizesi programından faydalananların genel olarak vatandaşlığa başvurma hakkına sahip olmak için beş yıl boyunca yasal olarak ABD’de yaşamış olmaları gerekiyor.

ABD vatandaşlığının gereklerini Kongre belirliyor, ancak Trump “altın kart” için Kongre onayına gerek olmadığını savundu ve planın ayrıntılarının iki hafta içinde açıklanacağını belirtti.

EB-5 vize programı neden değişiyor?

Lutnick’e göre “EB-5 programı, saçmalıklarla uydurmalarla ve sahtekarlıklarla doluydu. Düşük fiyata yeşil kart alma yöntemiydi. Dolayısıyla başkan da bu saçma EB-5 programı yerine, buna son vermeyi tercih etti.”

ABD Kongresi, EB-5 vize programını 1990’da yabancı yatırım çekmek için başlatmıştı. Bu vizeyi almak için yaklaşık 1 milyon dolar yatırım yapmak ve en az 10 kişiye istihdam sağlamak gerekiyor.

Bu program kapsamında, karşılığında yatırımcılara derhal yeşil kart, yani en nihayetide vatandaşlığa varacak bir yol sunuluyor. Yeşil karta başvuranların çoğu, kalıcı oturum alabilmek için birkaç aydan birkaç yıla dek beklemek zorunda kalıyor.

EB-5 programı kapmasında verilen vize sayısı 10 binle sınırlı. Dışişleri Bakanlığına göre 3 bini de işsizliğin yüksek olduğu sektörlerdeki yatırımcılara ayrılıyor. ABD Vatandaşlık ve Göç Hizmetlerine göre amacı “yabancı yatırımcıların sermaye yatırımlarıyla istihdam yaratarak ABD ekonomisini canlandırmak.”

İç Güvenlik Sakanlığı’nın son göç verilerine göre 30 Eylül 2022’de sona eren 12 aylık sürede 8 bin dolayında kişi yatırımcı vizesi aldı.

Buna ek olarak ABD Kongresi’nin Araştırma Servisi EB-5 vizelerinde diğer göçmen vizelerine kıyasla “ek sahtekarlık riskleri olduğunu” belirtti.

Başka ülkelerde benzer vize programları nasıl işliyor?

Dünya genelinde benzer programlar sık görülüyor. “Altın vize” programları, varlıklı yabancılara büyük bir yatırım karşılığında bir başka ülkede yaşama ve çalışma hakkı veriyor.

Ayrıca bazı Karayip ülkelerinde popüler olan “altın pasaport” uygulamaları da var. Bu şekilde varlıklı bireyler başvurdukları ülkede yaşama, çalışma ve oy verme hakkı da dahil vatandaşların tüm hak ve özgürlüklerini kazanıyor.

İngiltere merkezli danışmanlık şirketi Henley & Partners, 100’den fazla ülkenin zenginlere “altın vize” sunduğunu ve bunlara ABD, İngiltere, İspanya, Yunanistan, Malta, Avustralya, Kanada ve İtalya’nın dahil olduğunu söylüyor.

Ancak bu programlar giderek artan oranda eleştiriliyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD’nin 2023’te yayımladığı bir rapora göre “Doğrudan yabancı yatırımla büyümeye yardımcı olabiliyorlar. Ancak adaletten kaçmaya çalışan ve milyarlarca dolara ulaşabilen suç gelirlerini aklamak isteyen suçlular için de çekici” denildi.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü AB’deki vize programlarının “hakiki yatırımla ya da göçle ilgili olmadığını ve yolsuzluk amacına hizmet ettiği” uyarısında bulundu.

Bazı AB kurumlarında da eleştiriler geldi. 2022’de AB Medeni Haklar ve İç İşleri Komitesi, altın pasaportların yasaklanması yönünde oy kullandı ve AB’ye vizesiz giriş hakkına sahip olan üçüncü ülkelerden altın pasaport programlarına son vermelerini istedi.

Bu kaygılar nedeniyle, İngiltere, İspanya, Yunanistan gibi bazı Avrupa ülkeleri son yıllarda altın vize programlarında geri adım attı.

Örneğin İspanya 2013’te başlatılan en az 500 bin euroluk mülk alanlara “altın vize” verilmesi uygulamasını bitirdi. Son başvuru tarihi 3 Nisan 2025.

İspanya Başbakanı Pedro Sanchez geçen yıl, hükümetinin programa son vermekteki amacının “barınmanın bir iş spekülasyonu değil, hak olmasını garanti etmek” olduğunu söyledi.

London School of Economics ve Harvard Üniversitesi’nin ortak araştırmasında bu programların ekonomik getirisi de sorgulandı. Bu şekilde çok az yabancı yatırım çekildiği ve etkisinin de çok olmadığı sonucuna varıldı.

Küresel bir araştırmacı gazeteciler ağının oluşturduğu Organize Suç ve Yolsuzluk Haberleri Projesi’nin Ekim 2023’te yayımlanan bir araştırmasına göre, savaş suçlarıyla itham edilen bir eski bir Libyalı albay ve Türkiye’de hapis yatan bir Türk iş insanı, bu programlar yoluyla Dominik Cumhuriyeti pasaportu satın alabildiler.